سخن مشاور مدیریت:

مسیر شغلی و چالش های آن، همواره یکی از مسائل اساسی در حوزه مدیریت استراتژیک منابع انسانی بوده است. پیچیدگی دنیای کسب و کار در دنیای مدرن و پسامدرن و همچنین گسترش پاندمی کرونا به عنوان عامل فزاینده این پیچیدگی، و با در نظر داشتن ابهام در زمان اتمام این شرایط، اهمیت و چالش های این مهم را دو چندان می کند. شاید یکی از رویکردهای بنیادین در زمینه مطالعه و ارائه راهکارهای عملکردی مسیر شغلی و بازسازی آن، بررسی کیس های متعدد و مشاهده مستقیم نمونه موردی هایی باشد که در شرایط مشابه قرار گرفته و عملکردهای متفاوت داشته اند؛ خروجی های مثبت و منفی که هر کدام درسی برای آموختن دارند. این مسئله ای است که هرمینیا ایبارا، استاد رفتار سازمانی مدرسه کسب و کار لندن، به صورت دقیق به آن پرداخته و در 5 راهکار، به نحوه پاسخگویی در خصوص شیوه بازاندیشی در مسیر شغلی در دوران تسلط کرونا بر دنیا پرداخته است.

رخدادهای غیرقابل انتظار و تکانه های آن، عادات فکری و روزانه ما را به هم می ریزند و ما را از محدوده آرامشمان دور می کنند و البته، سبب می شوند تا از خود، در مورد اهمیت آنچه در محیط دور و برمان هست و کارهایی که انجام می دهیم، سوال کنیم. تعجبی ندارد که در این دوران تسلط کرونا، افراد بسیاری در خصوص مسیر شغلی خود بازاندیشی کنند.

اما واقعا اکنون، زمانی که کرونا دست برتر را دارد، زمان صحیحی برای انجام این کار است؟! حتی برای کسانی که آنقدر خوش شانس بودند که مریض نباشند، و یا از یک بیمار مراقبت کنند، این امر کار راحتی نیست. پاندمی کرونا قدرت یافته و در همه حوزه ها مالی، روانی و حتی زیرساختی به ما آسیب زده است؛ در این شرایط ما احساس تهدید شدن می کنیم و بر اساس یافته های علیم روانشناسان، تهدید باعث می شود افراد به سمت رفتار محافظه کارانه سوق پیدا کنند؛ دقیقا مخالف با ماهیت تغییر شغل! و به یاد داشته باشید که اگر ریسک گریز هستید و یا در خصوص آینده خود نگرانید، بسیار سخت است که خود را در این بحر بیاندازید.

اما سوال مهم آن است که پس از گذر از این بحران، چگونه نیاز مهم و فوری خود به بقا را با تمایلات فزاینده انجام کارهای جدید، که تأمان با ریسک و عدم قطعیت است، به تعادل برسانیم؟

من، برای دو دهه، به مطالعه تغییرات مسیر شغلی پرداخته ام؛ دو دهه ای که شامل حباب دات-کام، بحران مالی 2008 و در حال حاضر، پاندمی کرونا که گویی ما را به آخر خط رسانده است. این تجربه، به من آموخت که با به کارگیری برخی اصول می توانید، علیرغم مواجهه با شرایط سخت، بر روی بازاندیشی مسیر شغلی خود تمرکز کنید.

در ادامه به معرفی و شرح این اصول خواهیم پرداخت:

• نسخه های مختلفی از خود را پرورش دهید

هنگامی که از آینده خود تصویر روشنی ندارید، و یا زمانی که زمانه، شما را با یک حرکت غیرقابل انتظار غافلگیر می کند، بهتر از پیش در می یابید که داشتن انتخاب های گوناگون و متنوع میتواند بهتر از چسبیدن به یک راه و روش منفرد باشد. حتی در شرایط آرام و کم ریسک، تغییر مسیر شغلی، هرگز یک فرآیند خطی نخواهد بود؛ این یک سفر اکتشافی و پر رمز و راز است و برای آنکه از پس آن برآیید، باید نسخه های مختلف خود را کشف و امتحان کنید.

منظور از "نسخه های مختلف خود" همه تصورات و ایده هاییست که ما از آینده احتمالی خود داریم؛ از آنکه می خواهیم بشویم و آنچه می خواهیم باشیم. برخی ها، به واسطه تجربه ای که دارند، در این زمینه بسیار آگاه هستند و دقیقا می دانند می خواهند چگونه آینده ای برای خود داشته باشند، در حالیکه عده ای دیگر مسیری مبهم و در حال تکامل در پیش روی خود دارند؛ برخی نیز کاملا در فانتزی سیر می کنند و البته عده ای نیز بسیار واقع گرایانه به این مسئله می نگرند.

امروزه، بیش از هر زمان دیگری، مسیر شغلی شما دارای پیچ و خم ها و چالش های گوناگون میباشد. برای غلبه بر شرایط و مدیریت هرچه بهتر اوضاع، باید برای توسعه مجموعه ای از "نسخه های مختلف خود" اقدام کنید و نه تنها از این مسیر نهراسید، بلکه این فرآیند اکتشافی را به آغوش بکشید و از آن استقبال کنید.

• از عدم قطعیت ها و تردید ها استقبال کنید

ویژگی بارز فرآیند تغییر مسیر شغلی، تجربه احساس "معلق بودن" و یا "تعلیق " است. به هنگام تغییر حرفه، بی تردید این احساس در هر فردی بوجود می آید چرا که خود را در ما بین یک گذشته روشنِ از دست رفته و یک آینده مبهم می بیند. تعلیق، می تواند یک احساس ناخوشایند باشد. افرادی که قدم در این راه می گذارند، احساس سرگشتگی، از دست دادن ارتباط و گم گشتگی، و تردید بین نگهداشت و رهایی از گذشته را دارند. اما این مرحله ناخوشایند و مملو از اضطراب، بخشی ضروری از این سفر اکتشافی می باشد. تعلیق به شما اجازه می دهد تا به دفعات متعدد، پیچیدگی و تعارض را تجربه کنید و در نتیجه، مانع شما از کنارکشیدن پیش از موعد و از دست دادن موقعیت های بالقوه خواهد شد.

به نظر می رسد که بحران کنونی می خواهد ما را بیش از پیش، در شرایط تعیلق نگه داردو باید ایمان داشته باشیم که این امر، با همه فرسایش هایی که دارد، حتما منافعی نیز در پی خواهد داشت. همانطور که بیل بریج در کتاب Transitions نوشت: «ما نباید به این دوران، که به نوعی نقاط عطف زندگی ما هستند، نگاه تدافعی داشته باشیم .... شاید در ظاهر تنها باشیم، اما در حال یک سازماندهی درونی مهم هستیم»

مطالعات حوزه نورولوژی نشان می دهد که امتیازات دوره تعلیق برای "سازماندهی درونی " بیش از فواید درگیر شدن در فرآیند (شلوغ و دست و پاگیر) تلاش برای بهبود شخصی می باشد. دوره فطرت (دوره ای که فرد بیکار است)، نه تنها برای بازسازی مجدد تمرکز، توجه و انگیزه در مغز ضروری است، بلکه برای پایدارسازی فرآیند شناختی، در جهت توسعه هرچه بیشتر ما، نیاز است. بدین صورت است که ما داشته های خود را تثبیت، آموزه های خود را یکپارچه، برای آینده برنامه ریزی و از ارزش های خود محافظت می کنیم و احساسات خویش را می سازیم.

• خودتان را در دامن پروژه های مختلف بیاندازید

یکی از راه های بازاندیشی در مسیر شغلی، مشارکت جنبی در کارهای مختلف است که مسبب بازیابی دانش، مهارتها، منابع و همینطور روابط شما خواهد شد. این امر تا زمانی که آنقدر قوی شوید تا اقدام به جستجوی یک شغل جدید کنید، ادامه خواهد داشت. برای این کار، افراد در شب ها و یا آخر هفته ها، به صورت پاره وقت درس می خوانند، پروژه های عام المنفعه و یا مشورتی انجام می دهند، و یا حتی ایده های استارتاپی توسعه می دهند. در جریان پژوهش هایی که من برای کتاب Working Identity انجام دادم و به موضوع بازاندیشی در مسیر شغلی اختصاص داشت، دریافتم که اکثر افراد روی احتمالات گوناگون به طور همزمان کار می¬کنند و نقاط مثبت و منفی هرکدام را مقایسه و بررسی می کنند. این کار بسیار مهم و حیاتی است چرا که نه تنها به سوالات عملکردی شما پاسخ می دهد، بلکه سوالات وجودی را، که هدایتگر مسیر شغلی شما هستند، پاسخ می دهد؛ سوالاتی از قبیل من کیستم؟ می خواهم چه کسی باشم؟ بهترینِ من، در کجاست؟ و در این مسیر، ما از طریق تجربه واقعیت و فانتزی و البته با انجام دادن کارهای مختلف، می آموزیم که می خواهیم چه باشیم.

شرایط قرنطینه و زندانی! کردنی خویش، ما را از تجربه این احتمالات و البته فعالیت ها دور کرده است. پیشتر، افراد به صورت قراردادی یا مشورتی کار می کردند و یا حتی برای یک کسب و کار جدید، به دنبال تأمین مالی بودند اما اکنون، در شرایط کرونا، کسب و کارها، همه آیتم های زائد و هزینه بر را حذف کردند و این، مانعی بزرگ برای افراد ماجراجو می باشد.

با این وجود، حتی در شرایط فعلی، برخی افراد معتقدند که راه ساده تری نسبت به گذشته وجود دارد چرا که راحت تر می توانند زمان و منابع خود را در به تعویق انداختن پروژه ها، بازتخصیص کنند. افراد زیادی از این شرایط، به نفع خود، سود می برند. جالب هست که بدانید اخیرا من در یکی از وبینارهای آموزشی خود، سوالی را مطرح کردم و از حاضرین خواستم که بگویند چگونه به این شرایط پاسخ دادند؟ و حدود 50 درصد از 2000 پاسخ دهنده گفتند که شرایط حال، "فرصت یادگیری آموزه ها و مهارت های جدید" را برای آنان به ارمغان آورده است. در برخی موارد نیز این مهارت ها مستقیما در راستای دورکاری بوده است؛ و این برای خود من نیز اتفاق افتاده بود؛ همچون سایر همکارانم، من مجبور شده بودم که تا سریعاً، روش تدریس آنلاین را بیاموزم.

به نظر نمیرسد نیازی باشد که پروژه های خود را محدود کنید. امروزه، افراد زیادی، کارهای بزرگی انجام می دهند و کشفیات جالبی برای خود دارند. و این امر، جز از طریق درگیر شدن در تلاش های سازمانی در مواجه با بحران کرونا و یا فعالیت های انفرادی محقق نمی شود.

نکته سخن آن است که باید کارهایی جدید، در کنار افراد جدید انچام دهیم، چرا که این روش به شما فرصت شناخت خود، اولویت هایتان و چیزهایی که دوست ندارید را می دهد و فضایی برای شما مهیا می کند تا بدانید در کجا و چه زمینه ای می توانید بهترین خودتان باشید.

• روی روابط خود کار کنید، مخصوصا با کسانی که [ازآنها] دوری گزیدید

شبکه سازی و ارتباطات، مانند ورزش کشتی می باشد و در شرایط قرنطینه، این امر بسیار دشوار می شود. افراد زیادی در این برزخ ماندند که چگونه باید در محیط فعلی، روابط خود را آغاز کنند و یا از نو بسازند؛ روابطی که آنها برای بازاندیشی شغلی خود، به آن احتیاج دارند؛ روابط با افرادی که برای تطبیق با شرایط سخت امروز، می توانند به آنها کمک کنند.

قاعده طلایی در شبکه سازی، برای تغییر شغل، آن است که رابطه خود را در نقاط ضعیف تقویت کنید. منظور آن است که با افرادی که به خوبی نمی شناسید و یا ارتباط مستمری ندارید، ارتباط قوی برقرار کنید. این امر شانس یادگیری شما را در زمینه هایی که چیزی از آن نمیدانید، افزایش می دهد. مشکل اصلی در ارتباط با دوستان، خانواده و همکاران نزدیک نقطه ارتباطی قوی شما آن است که آنها، هر آنچه شما می دانید نیز می دانند. بی تردید آنها قصد دارند به شما کمک کنند اما بسیار بعید است بتوانند به شما کمک کنند تا در خصوص آینده خود، خلاقانه فکر کنید.

اما یک مشکل در ارتباط با نقاط ضعیف(Weak ties) وجود دارد؛ اگرچه این افراد می توانند منبع مناسب تری برای کمک باشند، اما در عوض، انگیزه کمتری برای کمک کردن به شما دارند، بخصوص وقتی خودشان نیز از شرایط خسته باشند. به همین جهت، در شرایط عدم قطعیت، افراد یشتر بر نقاط قوی(Strong tie) تکیه می کنند؛ جایی که ارتباط مبتنی بر اعتماد و تعهد هست.

همانطور که عنوان شد، اینجا یک دو راهی بزرگ داریم؛ انتخاب نقاط قوی و یا ضعیف. یک استراتژی، انتخاب راه میانه است که آن را "Dormant tie" می نامیم؛ ارتباط با افرادی که پیشتر با آنان رابطه نزدیکی داشتیم اما برای 3-2 سال و یا بیشتر، تماسی نداشتیم. در یک مطالعه پژوهشی، که از 200 مدیر اجرایی صورت گرفته است، از آنان در خصوص ارتباط مجدد با چنین افرادی و استفاده از نظرات مشورتی و بازخوردهای آنان در حل مسائل مهم کاری، سوال شد. این مدیران، صراحتاً، اعلام کردند که نظریات دریافتی از این افراد به صورت متوسط، با ارزش تر و ارزنده تر از نظرات افرادی است که ارتباط نزدیکتر و فعال تری داشتند.

• با دیگران حشر و نشر داشته باشید و نظرات آنان را جویا شوید

در میانه مسیرهای گیج کننده ای که جلوی راهمان داریم، خودکاوی عمیق ، کورسوی امید ما را روشن می کند. اما آنچه من در پژوهش های خود در کتاب Working Identity آموخته ام، آن است که اگر این مسیر را به تنهایی طی کنیم، می تواند به بیراهه رود؛ چراکه این روش می تواند سبب شود که ما در دام افکار پوچ و رویاها پردازی های بی اساس گرفتار آییم.

شاید متناقض به نظر برسد، اما بهترین روش خودکاوی از طریق تبادل با اجتماع و به نوعی، با همآلان صورت می گیرد؛ آنان که با شما همدلی می کنند، پرسش می کنند و پاسخ می دهند، دردهای شما را درک می کنند، به رفتار شما دقت می کنند و از همه مهمتر، تجربایت خودشان را با شما به اشتراک می گذارند. یکی از مهمترین فرصت هایی که در برابر افراد طالب تغییر شغل وجود دارد، حضور در گروه های همآلان، به خصوص در حوزه‌های حرفه ای می‌باشد؛ جایی که یک جامعه آماده و از پیش ساخته شده وجود دارد. کافی است که دهان باز کنید و بگویید میخواهید چه کار کنید، و یا اینکه چرا می خواهید در خود تغییر ایجاد کنید! همین حرکت می تواند ذهنیت شما را شفاف کند و شما را به جلو سوق دهد. به قول نقّالان با تجربه، هیچ چیزی به اندازه اجرای زنده در برابر حضّار، نمیتواند به شما بیاموزد.

لازم است که باور داشته باشیم حتی در این شرایط قرنطینه و علیرغم حفظ فاصله اجتماعی، با اندکی خلاقیت و ابتکار، می توان راه حل هایی یافت تا خودمان را در معرض آزمون اجتماعی قرار دهیم؛ با رعایت پروتکل های بهداشتی، برای خودتان برنامه پیاده‌روی ترتیب دهید؛ با مربیان آنلاین کارکنید؛ گروه های متمرکزی را تشکیل دهید و به صورت منظم و برنامه ریزی شده جلسه داشته باشید و خودتان و برنامه هایتان را با هم به اشتراک بگذارید.

در پایان، لازم است این نکته مهم را یادآوری کنم: برای بازاندیشی در مسیر شغلی، هم اکنون وقت اقدام است، اما نه به تنهایی.

منبع: HBR